W Polsce azbest najczęściej wykorzystywano do produkcji:pokryć dachów: eternit falisty i płaski, płyt elewacyjnych i balkonowych, sprzęgieł i hamulców do wind, różnych typów izolacji cieplnej, bojlerów, kotłów, wymienników ciepła, przewodów centralnego ogrzewania i ognioodpornych kocy azbestowych. W mniejszym stopniu azbestocement stosowany był do produkcji m. in. rur służących do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz do budowy przewodów kominowych i zsypów. Szacuje się, że na terenie Polski znajduje się około 15,5 mln ton wyrobów zawierających azbest, z czego przeważająca większość to płyty azbestowo - cementowe (ok. 1,4 mld m²).Program rządowy przewiduje, że całkowita likwidacja azbestu zakończy się w roku 2032.
W jaki sposób szkodzi azbest
Azbest staje się zagrożeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia wyrobów zawierających azbest (łamanie, kruszenie, cięcie, szlifowanie itp.). Wówczas uwalniane są do powietrza włókna azbestu, które mogą zostać przeniesione przez układ oddechowy do płuc. Duże znaczenie, podczas prac demontażowych, ma zasada obniżania emisji pylenia: przez nawilżanie wyrobu przed oraz w trakcie demontażu, zaniechanie obróbki i destrukcji mechanicznej demontowanych wyrobów, nie posługiwanie się narzędziami napędzanymi elektrycznie. W trakcie wykonywania tych prac wymagana jest bezwzględna staranność i dokładność wszelkich czynności oraz wykonywanie ich według przygotowanego planu.
Wdychanie powietrza, które jest skażone włóknami azbestowymi prowadzi do wielu chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc (najpowszechniejszy nowotwór złośliwy powodowany przez azbest), międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej złośliwości).
Szczególnie na zachorowanie narażone są osoby, które miały kontakt z azbestem ze względu na rodzaj wykonywanej pracy oraz osoby narażone na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu, jak i osoby, które krótko przebywają w miejscu o dużym stężeniu włókien azbestowych. Tym większe ryzyko choroby, im więcej włókien azbestowych przedostanie się do układu oddechowego. Pierwsze objawy mogące sygnalizować chorobę to ból w klatce piersiowej, silny kaszel, duszności. Choroby mogą wystąpić nawet 30 lat od
momentu kontaktu z pyłem azbestowym.
Sytuacja w Środzie Śląskiej
Wyroby azbestowe na terenie gminy Środa Śląska to głównie eternit płaski i falisty pokrywający dachy budynków mieszkalnych, inwentarskich, gospodarczych, garaży, obiektów przemysłowych. Narzędziem wspomagającym proces ich inwentaryzacji była ankieta (załącznik nr 1) przeprowadzona wśród mieszkańców gminy za pośrednictwem sołtysów poszczególnych miejscowości. Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska rozpoczął również pierwsze działania edukacyjne poprzez rozprowadzanie ulotek informacyjnych dotyczących szkodliwości azbestu i wyrobów zawierających azbest. Na terenie gminy i miasta Środa Śląska nie stwierdza się występowania „dzikich” składowisk odpadów azbestowych (bieżący monitoring prowadzi Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska oraz Straż Miejska). Na terenie gminy i miasta nie planuje się wzrostu ilości wyrobów azbestowych ze względu na całkowity zakaz ich stosowania.
Oto dokładna ilość wyrobów zawierających azbest (m2): Brodno – 1288,5; Bukówek – 320; Chwalimierz – 2302; Cesarzowice – 3123; Ciechów – 1705; Gozdawa – 620; Jastrzębce – 633; Jugowiec – 4055; Juszczyn – 814; Kobylniki – 3570; Komorniki – 1160; Kryniczno – 306; Kulin - 1614,5; Lipnica – 2138; Michałów – 1956; Ogrodnica – 2450; Pęczków – 185; Przedmoście – 75; Proszków – 270; Rakoszyce – 4052; Rzeczyca – 2864,62; Słup – 1000; Szczepanów – 940, Święte – 3000; Wojczyce – 409; Wrocisławice – 3800,3; Zakrzów – 2562,5; Środa Śląska - 3935. RAZEM - 51 148 m2
Wykopać azbest
Zakłada się, że proces likwidacji wyrobów azbestowych będzie długofalowy, ograniczony możliwościami finansowymi zarówno samorządu jak i mieszkańców gminy. Znaczącym ograniczeniem będą środki finansowe przeznaczone nie tylko na nowe pokrycie dachu, ale również utylizację szkodliwych wyrobów azbestowych.
Odbiór odpadów azbestowych z terenu nieruchomości osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek budżetowych i zakładów budżetowych będzie następował na wniosek właściciela obiektu, jego zarządcy lub władającego.
Złożone wnioski o dofinansowanie zadania będą realizowane według kolejności wpływu do wysokości kwoty zabezpieczonej w Gminnym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na dany rok kalendarzowy.
Wnioski przyjmowane będą od stycznia 2009 roku w sekretariacie Urzędu Miejskiego w Środzie Śląskiej, Pl. Wolności 5.
Gmina Środa Śląska w drodze przetargu wyłoni koncesjonowaną firmę zajmującą się transportem wyrobów azbestowych. Termin odbioru odpadów z terenu nieruchomości uzgodni właściciel firmy transportowej z właścicielem nieruchomości. Cały zakres prac związany z załadunkiem i transportem przeprowadzony zostanie zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 14 sierpnia 1998 roku w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. nr 138, poz. 895). Odbiór odpadów azbestowych będzie potwierdzony kartą przekazania odpadu (załącznik nr 3), sporządzoną w trzech egzemplarzach: jeden dla odbierającego odpady, drugi dla właściciela odpadów, trzeci dla Gminy Środa Śląska. Za wykonaną usługę właściciel firmy transportowej rozlicza się z Gminą Środa Śląska.
Kto za to zapłaci
Wstępne koszty ustalone na podstawie posiadanych danych ilościowych należy szacować na kwotę 1 790 896 zł. Kwotę tę należy uznać za szacunkową, gdyż dane przekazane gminie nie są pełne ze względu na to, iż nie wszyscy właściciele nieruchomości złożyli ankiety dot. ilości azbestu na poszczególnych nieruchomościach, dlatego należy założyć wzrost w granicach do 30% (kwota 2 328 165 zł).
Gmina Środa Śląska pokryje 30 % kosztów związanych z: załadunkiem na terenie nieruchomości odpadów zawierających azbest, transportem tych odpadów, ich składowaniem i utylizacją. Podejmie również działania mające na celu pozyskanie funduszy ze źródeł zewnętrznych tj: Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, Fundacji EkoFundusz i innych.
Należy pamiętać, że nie jest szkodliwa sama obecność w czy na budynkach materiałów azbestowych. Niebezpieczeństwo powstaje w wyniku nieprawidłowego obchodzenia się z tymi elementami, na skutek czego mogą przedostać się do powietrza włókna azbestowe.
Ważne jest dostosowanie się właścicieli nieruchomości do prowadzenia okresowych kontroli i przeglądów z oceną stanu technicznego wyrobów, oraz przekazywania właściwym jednostkom danych o ilości, stanie i miejscu występowania azbestu. Pozwoli to na uzyskanie pełnej wiedzy na temat wyrobów azbestowych oraz podjęcie przez jednostki samorządowe skutecznych działań mających na celu pomoc właścicielom nieruchomości w usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu.
