Kostomłoty
Odkryli cmentarzysko

Dotychczas odkryto ponad 30 grobów ciałopalnych, datowanych od IV okresu epoki brązu (1100-900 p.n.e.) do okresu halsztackiego C (700-400 p.n.e.). W jamach grobowych oprócz popielnicy, zawierającej spalone szczątki zmarłego, znajdowały się inne naczynia tzw. przystawki, które mogły zawierać pokarmy. Wśród kości natrafiono na kilka szpil z brązu będących elementami stroju. W kilku przypadkach jamę grobową zasypano resztkami stosu pogrzebowego. Świadczą o tym liczne węgielki drzewne w ich wypełnisku. Na uwagę zasługuje odkrycie kilkunastu naczyń zdobionych ornamentem malowanym. Pochodzą one z wczesnej epoki żelaza (okres halsztacki C) i są dowodem na kontakty Śląska z południem Europy.

Badane wykopaliskowo cmentarzysko w Jarząbkowicach zostało założone przez ludność tzw. kultury łużyckiej. Duży zespół kulturowy określany mianem kultury łużyckiej ukształtował się w środkowym okresie epoki brązu (ok. 1300 lat p.n.e.). Obejmowała ona w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza tereny całe niemal dorzecze Odry i Wisły. Pojawiać zaczęły się wówczas płaskie cmentarzyska ciałopalne.

Ludność kultury łużyckiej pędziła osiadły tryb życia. Zajmowała się głównie uprawą ziemi (pszenica, jęczmień, proso, groch, bób, soczewica, len, mak) i hodowlą zwierząt (bydło rogate, owce, świnie, konie). Rozwinięta była obróbka gliny, drewna kości i rogu, a także tkactwo. Produkcja metalurgiczna oparta była na surowcu importowanym, brak bowiem dowodów na miejscową eksploatacje rud metali. W obrębie kultury łużyckiej używano siekierek z tuleją, sierpów z guzkami, brzytew, różnych typów szpil oraz innych ozdób, odkrywanych w grobach, skarbach lub na osadach. Ludność zamieszkiwała osady otwarte, zakładane na skraju terasy wzniesionej ponad dolinami zalewowymi rzek. W osadach wznoszono domy mieszkalne, prostokątne, dwu- lub trójwnętrzowe. Obok budynków spotyka się na osadach liczne jamy o charakterze gospodarczym (jamy zasobowe, śmietnikowe). Generalnie ludność stosowała ciałopalny obrządek pogrzebowy. Powszechne były groby płaskie (bez nasypu kurhanu), najczęściej popielnicowe. Lokowano je na dużych, długotrwale użytkowanych cmentarzyskach. Spotyka się także groby bezpopielnicowe – jamowe (szczątki kostne wsypywano bezpośrednio do jamy grobowej.